The 1858 tax reform and the ‘other nomads’ in Ottoman Asia

The Ottoman state governed its mobile subjects with various policies. While the Ottoman historiography is pretty illuminating on state-pastoralist relations, studies on the other nomads, peripatetics, are still rare. Existing studies are almost exclusively Roma-centred and focused mainly on the empire’s European territories. Moreover, the gap in the literature is more profound regarding nineteenth-century modernisation policies and their effects on the relevant groups. The present article, adopting micro-history and historical anthropology approaches, focuses on non-Roma peripatetic groups, such as Teber s, Doms, Loms, and Tahtacı s inhabiting Ottoman Asia, and investigates how the post-Crimean war administrative endeavours to end tax farming affected those groups. The systematic analysis of archival and ethnographic records reveals that the Ottoman administration had collected cizye from different ethnies registered as Gypsy in Kastamonu, Çankırı-Tosya, Ankara, Malatya, Harput, and Aleppo. They expanded the scope of the Gypsy poll tax after 1858 in Teke and Aydın by incorporating intersectional peripatetics, historically attached with another revenue item and tribal organisation, the Zulkadriyye spin-offs.

Mustafa Mehmet: One of Those Tobacco Workers, in (eds.) Elena Marushiakova, Vesselin Popov, Roma Portraits in History, Brill, 2022.

In this collection’s foreword, Elena Marushiakova and Vesselin Popov indicate the two dimensions of Roma existence as ‘community’, explicitly different ethnic groups from the surrounding population and ‘society’, the integral ethnic elements of the nation-states of which they are citizens (Marushiakova & Popov, 2016e, p. 15; Marushiakova & Popov, 2021b, p. XXIII), relying on an updated non-evolutionary version of the old conceptual duality of Gemeinschaft-Gesellschaft (Tönnies, 1887). For the authors, Roma civic eman- cipation refers to the attempts to achieve a congruous balance between both. That is a constant fight, for equal status to Roma ethnic identity and Roma’s obtaining all the relevant citizenship rights. Therefore, emancipation is not assimilation (Marushiakova & Popov, 2021b, p. XXIV). In this respect, one may see Roma’s active participation, as individuals or groups to national politics or struggles for improving economic condi- tions as a clear manifestation of their progress in the emancipation process. The tobacco workers’ story is a perfect example of participation in a nation-wide, or even interna- tional, competition between rival political camps, beyond the immediate necessities of ethnic communities. The contemporary left-wing movements promising equal status for each ethnicity was attractive for them and, as a part of that struggle, the tobacco workers demanded all the available rights for Turkish citizens and better life opportunities.

This portrait is a humble attempt to exhibit Mustafa Mehmet personality, or Mustafa, Mehmet’s son. His life was the primary source of inspiration for Tütüncülerin Tarihi (The History of Tobacco Workers) (Özçelik, 2003), a ground-breaking study, including his memoir, some of his transcribed speeches and a bundle of precious archival documents. The tobacco workers constituted a circle of diverse individuals and families who shared a broadly similar history of migration from Greece, mainly the former Salonica (today Thessaloniki in Greece) province of the Ottoman Empire and served for the early for- mation of unions and leftist politics in early Republican Turkey. Roma were noticeable in the circle, and thus, many outsiders identified the whole community as the Gypsy Tobacco Workers and, more recently, the Roma Tobacco Workers. 

Turcoman Gypsies in the Balkans: Just a Preferred Identity or More? in Romani History and Culture Festschrift in Honour of Prof. Dr. Veselin Popov / Hristo Kyuchukov, Sofiya Zahova, Ian Duminica

Muslim communities speaking primarily Turkish and identifying themselves as Turks but called ‘Gypsy’ by the surrounding populations, including ethnic Turks, has been a widespread Balkan phenomenon. The pioneer studies on Balkan Roma explained such identity formations referring to the flexible nature of self-identification, relying on significant historical and ethnographic data. According to that, Turkish identity, primarily perceived to be identical with one of the most long-lasting regional empires’ heritage, was a preferred identity for Balkan Roma, demanding a more prestigious social status. No doubt that explanation is accurate for the majority of observed cases. However, two archival documents, recently discovered in the Ottoman archives in Sofia and Istanbul, indicate another facet of the issue. According to the one dated 1869, there was a sub-group among those registered as Gypsy by the government in the Balkans, identified as Turkoman Gypsies [Turkmān Ḳibṭīleri] and to the other dated 1708, the state saw such communities as a branch of broader nomadic Turkoman people and was aware of their tribal divisions. Recent studies documented that the Ottoman state often registered non-Roma communities, such as Abdals and Tahtacıs, who subsisted on service providing and craft production and were relatively more mobile than the outsiders they engaged, ‘Gypsy’ in Anatolian Turkey. The documents studied here prove that the Ottoman state was doing the same in its European territory. Besides, at least a small minority among the people whose preferred identity is Turkishness but called ‘Gypsy’ in the contemporary Balkans might be the descendants of those indicated in the documents.

Ropörtaj: Sosyal Bilimlerin Geçirgen Sınırlarında Antropoloji-Suat Kutay Küçükler

Antropolojiyi sadece nitel yöntemler ile özdeşleştiren sosyal bilim gelenekleri olduğu gibi antropolojinin nicel, yani sayısal data üreten alanlara kayması gerektiğini söyleyen antropoloji okulları da var. Aynı durum, ölçek meselesi için de geçerli. Antropolojinin daha büyük toplumsallıkların analizine girişmesini savunan bütünsel antropoloji yanlısı antropologlar olduğu gibi sosyolojinin nitel yöntem kullanmasını, küçük topluluklara odaklanmasını savunan sosyoloji gelenekleri de var. Ben, kendi adıma disiplinlerarası katı sınırlara inanmayan bir sosyal bilimciyim. Sosyal bilimin bu sınırların ötesine geçmesi gerektiğini düşünüyorum.

Tarih Vakfı: Tütüncülerin Tarihi

Teneke Mahallesi (Bomonti-Feriköy): Akışlar, Karşılaşmalar ve Dönüşüm, içinde Çağlayan Kovanlıkaya, Derya Fırat, Egemen Yılgür, Şükrü Aslan, Aylin Dikmen; Bomonti Kentsel Dönüşüm ve Mekânın Belleği

Bomonti-Feriköy Teneke Mahallesi’ni odağına alan bu çalışmada, mahallenin 1880’lerin ikinci yarısında enformel bir göçmen yerleşimi olarak kuruluşunu, nüfus yapısının karmaşıklaşmasını ve idare tarafından tanınarak resmen mahalle statüsü kazanmasını, sınırlarının genişlemesini ve bölgede yaşanan dönüşümlerle bağlantılı olarak mahalle dokusunun farklılaşma süreçlerini, geniş bir arşiv malzemesi ve saha araştırmasında elde edilen bulgular üzerinden tarihselleştirmeye çalışacağız. Diğer taraftan metnin son bölümünde, Bomonti-Feriköy Teneke Mahallesi civarında üst gelir grupları için inşa edilmiş konutlarda yaşayanlarla kent yoksullarının karşılaşma örüntülerini, semt tarihinin bir parçası olarak ve teneke mahalle sakinlerinin bakış açısından ele almaya gayret göstereceğiz.

Bomonti Kentsel Dönüşüm ve Mekânın Belleği

İstanbul’un en eski semtlerinden biri olan Bomonti, asırlık geçmişinde sayısız dönüşüme sahne olmuş bir yerleşim yeri. Osmanlı’dan bugüne, bir yanda teneke mahallesi ve gecekonduları, diğer yanda Levanten yaşam tarzı tüm renkliliğiyle hüküm sürerken, tarihi çok eskilere dayanan büyük fabrikalar etrafında gelişen işçi yaşamı ile orta sınıf semt sakinlerinin apartman yaşantısı yan yana varlığını sürdürmüş. Bugün Bomonti, yükselen yeni rezidansları ve sunulan yeni yaşam tarzlarıyla kentsel dönüşümün tam da kalbinde yer alıyor. Bomonti Kentsel Dönüşüm ve Mekânın Belleği, Bomonti’nin geçirdiği bu dönüşümü tüm yönleriyle ele alıyor. Derya Fırat, Bomonti Bira Fabrikası ve Bira Bahçesi’nden yola çıkıp semtin kadim belleğinin izlerini sürüyor. Egemen Yılgür, teneke mahallesinin oluşumunu ve kentsel dönüşüm karşısında mahallelinin düşüncelerini paylaşırken, Şükrü Aslan da bu eski işçi semtinin fabrikalarının, işçi yaşantısının, işçi mücadelesinin izlerini araştırıyor. Aylın Dikmen Özarslan, Bomonti’nin orta sınıf sakinlerinin gündelik hayatını ayrıntılı biçimde sergilerken, Çağlayan Kovanlıkaya da rezidanslarla gelen soylulaştırma hamlesinin hem semtin fiziksel ve sosyal yapısını nasıl dönüştürdüğünü inceliyor hem de rezidans yaşamının yeni görünümlerini ortaya koyuyor. Geniş bir saha araştırmasının ürünü olan bu çalışma, semt sakinlerinin gözünden Bomonti’nin geçmişini, bugününü ve geleceğini okumaya çalışıyor; sadece semtin değil aynı zamanda İstanbul’un da geçirdiği büyük dönüşümü sorguluyor.