Bir Biyopolitik Süreç Olarak Mekansal Damgalama: Hacıhüsrev Örneği

Bu metinde Agamben’in biyopolitika ve Wacquant’ın mekânsal damgalama yaklaşımlarının sunduğu analiz araçlarının yardımıyla Hacıhüsrev Mahallesi’nin kriminal bir bölge olarak kodlanması süreci tartışma konusu yapılmaktadır. Çıplak hayat konumuna indirgenmiş “homo sacerler” olarak peripatetik Roman gruplarına mensup bireylerin yerleştiği Hacıhüsrev mahallesinin, dönemin kitle iletişim araçlarında üretilen popüler suç anlatısının da yardımıyla damgalanarak istisna halinin süreklileştiği bir mekân parçası haline gelmesi makalenin temel meselesidir. Hacıhüsrev Mahallesi iki ayrı geç-peripatetik topluluğa ev sahipliği yapmaktadır. 1923-24 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ile mahalleye gelen Roman tütün işçileri geleneksel mesleklerinin yitimi sonrası geldikleri coğrafyada kitlesel bir hal alan tütün üretiminin etkisiyle yoğun bir ücretli çalışma deneyimi yaşamışlardır. Ücretli çalışma ve dönemin sol siyasal pratiklerine etkin katılımları ile ana akım toplumsal süreçlere müdahil olan Roman tütün işçileri peripatetik grupların tarihsel olarak gerek hukuksal metinler gerekse toplumsal ilişkiler düzlemi üzerinden yerleştirildikleri istisna alanını zorlamaktadırlar. Ağırlıklı olarak 1950 sonrası Bursa ve civar bölgelerden mahalleye gelen diğer geç-peripatetik topluluklar ise ücretli çalışma deneyiminden yoksun oldukları gibi çoğunlukla ana akım toplumsal ilişkilerin dışına itilerek, kendilerini kriminal yaşantılara sürükleyen bir süreci deneyimlemektedirler. 1960’larda Bursalı geç-peripatetik grupların kriminal imajlar üzerinden medya görünürlüğü artarken inşa edilen popüler suç anlatısı Roman tütün işçilerini görünmez kılacak, Hacıhüsrev Mahallesi zihinlerde olağan şüphelilerin yaşam alanına dönüşecektir. Bu süreçte mahalleyi kuşatan damga Roman tütün işçilerini sınırlarını zorladıkları istisna alanına hapsedecek, onları diğer geç-peripatetik gruplardan ayıran tarihsel özgünlükleri belirsizleşmeye başlayacaktır. Bu metinde 1930-2009 yılları arasında Milliyet ve Cumhuriyet gazetelerinde yayınlanmış ilgili haberlerin içerik analizi, çeşitli yazın kaynaklarının taranması ve saha çalışmalarında elde edilmiş veriler üzerinden söz konusu sürecin hangi mekanizmalarla ilerlediğinin ortaya konulmasına gayret gösterilmektedir.